У адзінаццатым месяцы 2023-га прадстаўляем “У шэрагу вялікіх імёнаў” знакамітых і вядомых юбіляраў-пісьменнікаў.

 Распачынае лістападаўскі юбілейны шэраг выдатны рускі пісьменнік-рэаліст, публіцыст, этнограф-белетрыст Павел Мельнікаў, вядомы пад псеўданімам Андрэй Пячэрскі. Паўлу Іванавічу 6 лістапада спаўняецца 205 гадоў.
Першы свой твор Мельнікаў надрукаваў у часопісе “Айчынныя запіскі”. Завецца яно «Дарожныя запіскі на шляху з Тамбоўскай губерні ў Сібір», напісана ў белетрыстычным духу. У 1840 годзе з'явілася апавяданне пісьменніка «Пра тое, хто такі быў Елпідыфар Перфільевіч і якая падрыхтоўка рабілася ў горадзе Чарнаградзе да яго імянінаў» («Літаратурная газета») слабое перайманне Гогалю. Адно з найбуйных твораў гэтага перыяду раман «Торын». У гэтым рамане персанажы, па выразе самога аўтара, "спісаны з натуры".
Мельнікаў цікавіўся гісторыяй. Яшчэ ў сваім родным горадзе ён быў дапушчаны да архіваў, вывучаў стараабрадніцкія паданні і легенды. 

Стараабрадніцкімі справамі ён займаўся на службе, быўшы чыноўнікам асаблівых даручэнняў. Мельнікаў, каб не быць тым самым чыноўнікам Мельнікавым, бярэ псеўданім Андрэя Пячэрскага. У 1845-1850 г. быў рэдактарам неафіцыйнай часткі «Ніжагародскіх губернскіх ведамасцяў», дзе публікаваў шматлікія гістарычныя і этнаграфічныя матэрыялы, сабраныя ім самім.
Мельнікаў-Пячэрскі пасылае адзін з лепшых сваіх апавяданняў "Красільнікавы" на суд Далю. Далеч даў станоўчую адзнаку.
У 50-я гады Мельнікаў-Пячэрскі піша апавяданні "Дзядуля Палікарп", "Паяркаў", "Мядзведжы кут", "Абавязковы". У гэтых апавяданнях пісьменнік выкрывае норавы і парадкі мікалаеўскага рэжыму.
У 1866 годзе Мельнікаў выйшаў у адстаўку, перасяліўся ў Маскву. У «маскоўскі» перыяд Мельнікаў стварыў шэраг гістарычных прац («Княжна Тараканава і прынцэса Уладзімірская», 1867) і, нарэшце, пачаў свой галоўны твор – раманную дылогію «У лясах» і «На гарах». Апошнія раздзелы Мельнікаў дыктаваў жонцы, быўшы ўжо цяжка хворым.

7 лістапада – 110-гадовы юбілей Альбера Камю, французскага філосафа, экзістэнцыяліста, а таксама журналіста, пісьменніка, драматурга, публіцыста і эсэіста, аўтара вядомых твораў "Старонні", "Чума" і іншых, лаўрэата Нобелеўскай прэміі па літаратуры 1957 года.
Творчыя гады Камю пачаліся ў 1934 годзе, з гэтага моманту да 1939 ён напісаў шэраг эсэ аб сваім жыцці, выпушчаных у зборніках "Знаходства і твар" і "Вяселле". Таксама ён пачаў працаваць над сваімі творамі «Калігула», пазней выпушчаная ў Францыі, і «Шчаслівая смерць». У апошняй кнізе апісваюцца моманты, падобныя да жыцця Камю. Галоўны герой, Патрыс Мерса, пакутуе на хваробу лёгкіх, падарожнічае па Еўропе і вяртаецца ў Алжыр, дзе памірае. Твор не быў апублікаваны пры жыцці аўтара. Як кажа Адэль Кінг, сюжэт рамана мае ірваную апавядальную структуру, а эпізоды адзін з адным не звязаныя. Такі фармат ён параўнаў са «Староннім», працу над якім Камю пачаў у раёне жніўня 1937 года.
Твор «Чума» быў выпушчаны ў 1947 годзе і раскрывае гісторыю горада, які застаўся адрэзаным ад астатняга свету, у якім бушуе эпідэмія бубоннай чумы.
Пандэмія COVID-19, якая ўспыхнула ў Кітаі ў 2019 годзе, прымусіла многіх людзей вярнуцца да твора Камю. Сусветны эканамічны форум уключыў «Чуму» ў спіс пяці кніг, якія варта прачытаць у кантэксце каранавіруснай інфекцыі, якая ўспыхнула ў свеце. Эпідэмія чумы, апісаная ў творы Камю, на думку даследчыкаў, пераклікаецца з тым, як вымушаны будаваць свае планы і паўсядзённыя справы ва ўмовах хутка распаўсюджанай нечаканай хваробы

  9 лістапада адзначаецца 205 гадоў з дня нараджэння Івана Сяргеевіча Тургенева – рускага пісьменніка-рэаліста, паэта, публіцыста, драматурга, перакладчыка. Член-карэспандэнт імператарскай Акадэміі навук па разрадзе рускай мовы і славеснасці (1860), ганаровы доктар Оксфардскага ўніверсітэта (1879).
Створаная ім мастацкая сістэма аказала ўплыў на паэтыку не толькі рускага, але і заходнееўрапейскага рамана другой паловы XIX стагоддзя. Іван Тургенеў першым у рускай літаратуры пачаў вывучаць асобу "новага чалавека" - шасцідзесятніка, яго маральныя якасці і псіхалагічныя асаблівасці, дзякуючы яму ў рускай мове стаў шырока выкарыстоўвацца тэрмін "нігіліст". З'яўляўся прапагандыстам рускай літаратуры і драматургіі на Захадзе.
Найбольш вядомыя творы – цыкл апавяданняў «Нататкі паляўнічага», апавяданне «Муму», аповесць «Ася», раманы «Дваранскае гняздо», «Бацькі і дзеці».

140 гадоў з дня нараджэння 18 лістапада спаўняецца беларускаму грамадскаму і палітычнаму дзеячу, пісьменніку, публіцысту, мовазнаўцу, педагогу, акадэміку АН БССР Язэпу Лёсіку.
1920-я гады Я. Лёсік стварыў некалькі падручнікаў па беларускай мове: для школ — «Школьную граматыку», для тэхнікумаў — «Фанетыку», «Марфалогію» і «Сінтаксіс». Апрача гэтага ў перыядычным друку публікаваліся яго публіцыстычныя артыкулы, пераклады, папулярна выкладзеныя навуковыя працы, апавяданні.
Прозе Я. Лёсіка ўласціва эпічнасць, імкненне даць разгорнутую характарыстыку тыпажу, багатая палітра вобразна-маляўнічых сродкаў, псіхалагічная праўдзівасць. Асобую ўвагу ён звяртаў на канкрэтыку, дэталі быту, пейзажу. Аднак Я. Лёсіка нельга назваць бытаапісальнікам. Ён па-мастацку выяўляў душу простага беларуса, пазбягаючы пры гэтым тэндэнцыйнасці. Пераклаў на беларускую мову «Маніфест Камуністычнай партыі», перарабіў на сучасную мову «Пінскую шляхту» В. Дуніна-Марцінкевіча.

75 гадоў з дня нараджэння 20 лicтaпaдa спаўняецца Яўгeнiі Янiшчыц, беларускай паэтэсе, ураджэнцы Піншчыны. Poднaя вёcкa, пaлecкi кpaй i ягo пpыpoдa, вoбpaзы бaцькoў i aднaвяcкoўцaў нaзaўcёды cтaлi гaлoўнaй кpынiцaй нaтxнeння пaэтэcы. Яe дэбют y pэcпyблiкaнcкiм дpyкy aдбыўcя ў 1964, i вepшы шacнaццaцiгaдoвaй дзяўчынкi былi нe тoлькi cтaнoўчa aцэнeны кpытыкaй, aлe i cтaлi caпpaўднaй з'явaй y лiтapaтypы. Яўгeнiя Янiшчыц cкoнчылa фiлaлaгiчны фaкyльтэт Бeлapycкaгa дзяpжaўнaгa ўнiвepciтэтa, пpaцaвaлa зaгaдчыцaй бiблiятэкi, pэдaктapaм y "Ceльcкoй гaзeтe" i чacoпice "Maлaдocць". 3 пepшaй кнiгi "Cнeжныя гpaмнiцы" (1970) пaэткa былa ў цэнтpы ўвaгi кpытыкaў, якiя ў цэлым выcoкa aцэньвaлi выxaд яe нoвыx збopнiкaў: "Дзeнь вeчapoвы" (1974), "Яceльдa" (1978), "Ha бepaзe плячa" (1980), "Пapa любoвi i жaлю" (1983, Дзяpжaўнaя пpэмiя iмя Я. Kyпaлы), "Kaлiнa зiмы (1987), "У шyмe жытнягa cвятлa" (1988). Aднaк жыццёвы лёc пaэткi cклaўcя тpaгiчнa. Cямeйнaя нeўлaдкaвaнacць, людcкaя зaйздpacць i нядoбpaзычлiвacць, тpывoгi чacy пpынociлi ёй шмaт пaкyт. "Bыcaкocны лёc" Я. Янiшчыц aбмeжaвaўcя дзвюмa блiзкiмi дaтaмi двyx выcaкocныx гaдoў: 20 лicтaпaдa 1948 г. – 25 лicтaпaдa 1988 г., кaлi яe жыццё тpaгiчнa aбapвaлacя.

20 лістапада адзначым і 165-гадовы юбілей шведскай пісьменніцы Сельмы Лагерлёф. У 1888-м дзяўчына прыехала ў Стакгольм, каб набыць прафесію настаўніка. Пасля завяршэння адукацыі атрымала месца ў школе Ландскруна на поўдні Швецыі. Яшчэ ў Стакгольме ў яе ўзнікла задума напісаць кнігу на аснове казак і паданняў роднай правінцыі. Кніга атрымала назву «Сага пра Еста Берлінга» (1891).
Непаўторная арыгінальнасць і багацце ўяўлення прынеслі маладой пісьменніцы сусветную славу, і яна вырашыла прысвяціць сябе творчасці. Яе мастацкі дар яшчэ больш адужэў у двух зборніках навел – "Нябачныя ланцугі" (1894) і "Каралевы ў Кунгахела" (1899).
Вяршыняй творчасці Лагерлёф стаў раман «Іерусалім» (1901–1902) – пра групу шведскіх сялян, якія эмігравалі ў Палестыну. Глыбокімі ведамі людзей і псіхалагічнай праніклівасцю адзначаны раманы «Вазніца» (1912), «Імператар Партугаліі» (1914), «Пярсцёнак Лёвеншольдаў» (1925), «Шарлота Лёвеншольд» (1925) і многія іншыя.

65 гадоў таму 21 лістапада нарадзіўся Мікалай Данілавіч Перумаў, якога прыхільнікі фантастыкі ведаюць пад імем Нік Перумаў. Гэта рускі пісьменнік-фантаст, адзін з заснавальнікаў рускага фэнтэзі.
Мікалай Перумаў па адукацыі інжынер-фізік, займаўся малекулярнай біялогіяй і дзесяць гадоў адпрацаваў у сакрэтным Ленінградскім НДІ асасбліва чыстых біяпрэпаратаў. Пісаць пачаў у канцы 1970-х гадоў. У той жа час захапіўся фэнтэзі і фантастыкай, асабліва кнігамі Джона Толкіна, якія чытаў у арыгінале і рабіў уласны пераклад.
Першым вялікім творам Перумава, тады яшчэ пісьменніка-аматара, стала дылогія «Паходжанне Цемры або праз 300 гадоў», дзеянне якой адбывалася ў Міжзем'і, свеце Толкіна. У 1993 годзе адрэдагаваная версія кнігі была выдадзена пад назвай «Кольца Цемры». Кніга зрабіла фурор на рынку фантастыкі, выклікала як вельмі станоўчыя, так і крытычныя ацэнкі. Прыхільнікі лічаць «Кольца Цемры» творам, які заснаваў рускае фэнтэзі, у той час як крытыкі асуджаюць выкарыстанне свету Толкіна і дыскусію з яго маральнымі ўстаноўкамі. У далейшым Нік Перумаў не пісаў фанфікшэна і публікаваў кнігі толькі па ўласных мірах. Асноўным месцам дзеяння яго кніг стала Упарадкаванае – сістэма ўзаемазвязаных светаў, упершыню згаданая ў рамане «Згуба Багоў». Найбуйнейшым творам па Упарадкаваным стала шматсерыйная эпапея «Захавальнік Мячоў» аб чараўніку і шпіёне Фесе. Пазней Перумаў таксама пісаў касмічную фантастыку («Чэрап на рукаве», «Чэрап у нябёсах») і стымпанк («Не час для драконаў», у суаўтарстве з Сяргеем Лук'яненка).

 29 лістапада адзначым 125 гадоў з дня нараджэння Клайва Стэйплза Льюіса, брытанскага ірландскага пісьменніка, паэта, выкладчыка, вучонага і багаслова.
Найбольш вядомы сваімі творамі ў жанры фэнтэзі, сярод якіх «Лісты Баламута», «Хронікі Нарніі», «Касмічная трылогія», а таксама кнігамі па хрысціянскай апалагетыцы, такімі як «Проста хрысціянства», «Цуд», «Пакута». Льюіс быў блізкім сябрам іншага вядомага пісьменніка - Дж. Р. Р. Толкіна. Яны абодва вучыліся ў Оксфардзе на факультэце англійскай мовы і літаратуры і былі актыўнымі членамі літаратурнай групы, вядомай пад назвай "Інклінгі". Льюіс быў ахрышчаны пры нараджэнні ў англіканскай царкве ў Ірландыі, але ў падлеткавым узросце страціў цікавасць да рэлігіі. Дзякуючы свайму сябру Дж. Р. Р. Толкіну Льюіс ва ўзросце 32 гадоў вяртаецца ў англіканскую царкву (той, будучы каталіком, спадзяваўся, што сябар прыме каталіцызм). Вера аказала моцны ўплыў на яго літаратурныя творы, а радыёперадачы на хрысціянскую тэматыку падчас Другой сусветнай вайны прынеслі Люісу сусветнае прызнанне.