ТАТЬЯНА ПАСТЕРНАК,  12 ИЮНЯ 2023

"Культура беларускай дуды Віцебшчыны" ўключана ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь. Адпаведнае рашэнне было прынятае Міністэрствам культуры ў апошнія дні мая.

Дуда – беларускі традыцыйны архаічны духавы музычны інструмент. Быў распаўсюджаны на тэрыторыі Беларусі са старажытных часоў. Меў вялікае сакральнае значэнне як зроблены з ахвярнай жывёлы. Дуда выкарыстоўвалася ў рытуалах, звязаных з галоўнымі момантамі жыцця чалавека: на хрэсьбінах, вяселлях, пахаванні. Яна гучала на сямейных і каляндарных святах, гульнях, кірмашах, а таксама ў ансамблях са скрыпкай і цымбаламі. Этнографы апісваюць распаўсюджанасць дуды не толькі ў сялянскім асяроддзі. Магнаты і шляхта таксама слухалі яе і гулялі на ёй. Беларускія майстры часта ўпрыгожвалі свае інструменты алавянай ці сярэбранай інкрустацыяй. Гэта былі сапраўдныя творы мастацтва, якія вельмі шанаваліся і перадаваліся па спадчыне.

Гэта былі сапраўдныя творы мастацтва, якія вельмі шанаваліся і перадаваліся па спадчыне. Можна сказаць, дуда прысутнічала ў жыцці кожнага беларуса. Да канца XIX - пачатку XX стагоддзяў яна была адным з асноўных народных музычных інструментаў. Але са з'яўленнем гармонікі і скрыпкі ў народным асяроддзі паступова адсунулася на другі план. У 1950-х гадах вельмі рэдка можна было сустрэць чалавека, які грае на гэтай старадаўняй прыладзе. Адраджэнне дуды пачалося напрыканцы мінулага стагоддзя, калі з'явіліся новыя майстры па яе вырабе.

- Сёння традыцыя дудароў адноўлена і развіваецца. Прадаўжальнікамі і носьбітамі выканальніцкага мастацтва, якое прызнана народным набыткам, з'яўляюцца Герман Бандарэнка з Сянно, Васіль Шкіндэр з Лепельскага раёна, Дзяніс Яцкевіч з Полацка, (ад сябе дабавім Віталя Воранава з Глыбокага, "Дударскі рэй"), – адзначыла начальнік аддзела традыцыйнай культуры абласнога метадычнага цэнтра народнай творчасці Лілія Рэзкіна.

Захаваліся нотныя транскрыпцыі гукараду і мелодыі дудароў Гарадоцкага раёна, запісаныя этнографамі ў 1931 годзе, а таксама відэа, знятае ў гэтых жа месцах у 1939-м. "Культура беларускай дуды Віцебшчыны" стала 22-м элементам нематэрыяльнай гісторыка-культурнай спадчыны, які існуе на тэрыторыі паўночнага рэгіёну рэспублікі.

Як растлумачыла Лілія Рэзкіна, абласным метадычным цэнтрам народнай творчасці была праведзена вялікая работа па зборы матэрыялу, і яна працягваецца. Цяпер на разглядзе знаходзяцца яшчэ сем элементаў, у прыватнасці традыцыйнае інструментальнае выканальніцтва на дыятанічных цымбалах у Пастаўскім раёне, тэхналогія апляцення бяростага ганчарнага посуду ў Браслаўскім, Гарадоцкім, Глыбоцкім, Лепельскім, Міёрскім, Сенненскім і Шаркаўшчынскім раёнах, дзейства "Мыццё барод" сямейна-родавага абраду "Хрэсьбіны" ў Полацкім раёне, Гарадоцкая вышыўка "перавіць", танцавальная спадчына Талачынскага раёна, Ходцаўская абразоў у традыцыйнай тэхніцы майстроў Чашніцкага раёна.

Крыніца "Витебские вести"